Zuiderzee

Details over het schip Zuiderzee, BHS nummer 14663

Algemene gegevens

BHS-nummer Scheepsnaam Type schip Gebouwd van Bouwjaar Werf Plaats van de werf 14663 Zuiderzee belgische klipper ijzer in 1921 – Boom, België

Gebied en vracht

Oorspronkelijk vaargebied Oorspronkelijk soort vracht Huidige ligplaats – – Amsterdam en omgeving, Zaanstreek en Haarlem

Korte geschiedenis van dit schip

Geschiedenis belgische klipper Zuiderzee De Zuiderzee' werd gebouwd in 1921, op een van de scheepswerven in Boom, België. Het schip heeft in haar eerste levensjaar een aantal inschrijvingen in het Belgische scheepvaartregister. op 9 juli 1921 wordt het schip onder de naam Red Ster ingeschreven met registratienummer AE5262B. Op 29 juli krijgt het schip een nieuw nummer: AE5302B. Op 7 oktober gebeurt dat nog een keer, nu met nummer AE5334B. In 1926 verandert het schip van naam: Mops III. Ook krijgt zij het registratienummer AE7732B. In 1937 krijgt het schip nog eens een nieuwe naam, Alja, en een nieuw nummer: AE12779B. Wij nemen aan dat met de naamsverandering ook de eigenaar veranderde. Er zijn van de belgische levensjaren nog geen documenten gevonden. Er staan vragen uit bij het MAS en de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience in Antwerpen, de geschiedkundige studiegroep ten Boome uit Boom, het Scheepvaartmuseum Baasrode, maar ook bij het fries scheepvaartmuseum. op 30-08-1951 haalt de heer Menssingh uit Musselkanaal het schip naar Nederland . Het schip wordt ingeschreven als motorschip, gebouwd van staal. Over de tijd dat het schip in het bezit was van de heer Mensingh, is weinig tot niets bekend. Naar alle waarschijnlijkheid heeft er een kromhout motor in gestaan van 30 pk. Dat was in die tijd niet ongebruikelijk. Op 11-12-1952 wordt de Alja verkocht aan Douwe Visser. Samen met zijn 2 broers jongere broers gaan zij zelf varen, nadat zij onder vaders en moeders vleugels vandaan waren gevlogen. Op het schip van hun ouders hebben zij het vak geleerd, waarbij de verhalen van hun kinderen laten zien dat het hard werken was zonder enige vorm van luxe. Op 5 september 1953 wordt Alja omgedoopt in Actief. De gebroeders Visser hebben een Rijncertificaat op het schip, zij hebben er echter nooit mee op de Rijn gevaren. Het vermoeden is dat het certificaat is meegekomen vanuit de vorige eigenaar. Het verlengen was daarom vrij eenvoudig. Nadat het schip -consequent ‘het scheepje' genoemd door iedereen die we op onze zoektocht hebben gesproken- in 1951 naar het noorden van ons land is gehaald, heeft het voor tenminste 35 jaar deze omgeving niet meer verlaten. In eerste instantie varen de 3 zonen van Douwe Visser(Albert, Teake 1930-2003 en Jappie 1933-2015) ,samen het schip. De oudste heeft als eerste een eigen schip gekocht, waar hij met zijn kersverse vrouw op ging varen en wonen. De 2 overgebleven broers hebben nog een 3-tal jaren samen het schip gevaren. In 1955 is Taeke Visser getrouwd met Cornelia Tichelaar (Corrie) en moest Jappie het veld ruimen. Het was in godsvruchtige gezinnen, waartoe de familie Visser behoorde, niet toegestaan op deze manier bij een echtpaar in te wonen. ‘Dat deed men eenvoudigweg niet’. Jappie heeft een eigen schip gekocht en is ook de binnenvaart in gegaan. De familie Visser was een typische familie van binnenvaartschippers: ouders, kinderen, kleinkinderen, iedereen ging varen. Eerst als kind bij ouders op het schip, daar leerde je het leven van een schipper kennen. Daarna als arbeidskracht, waarbij de schipper de zoon opleidde tot volwaardig schipper. Als de juiste leeftijd was bereikt gingen zoons op zoek naar een eigen schip. Het scheepje is in gebruik geweest om zand en grind mee te vervoeren. Het voer de zand- en grindgaten in de omgeving af, waaronder het Hattumer gat, laadde zelf het ruim vol en bracht dat naar de opdrachtgevers. Dit ging, volgens de overleveringen, voornamelijk om kleine afnemers. Kleine aannemers bijvoorbeeld die zand of grind nodig hadden voor een project. Als de lading werd afgeleverd werd er gelijk afgerekend, boter bij de vis. Nadat Teake en Corrie waren getrouwd, kwamen de kinderen. De eerste 2 kinderen waren meisjes, zij zijn nog op het schip geboren. De oudste heeft haar vierde verjaardag nog op de Actief heeft gevierd. Na de meisjes kwamen er vier jongens. Zij zijn niet op het schip geboren Het scheepje was erg klein, ook voor die dagen was het geen groot schip. Zeker voor een familie was het in meer moderne tijden niet meer te doen om er te wonen. Er wordt een vaste kraan op het dek gemonteerd. Een deel van de luikenkap wordt verwijderd en vervangen door een stalen dek, waar de draaischijf van de kraan op wordt bevestigd met bouten. Of het dek is geklonken of gelast, daar hebben de kinderen Visser geen herinneringen aan. Dat de kraan met bouten was vastgezet weten we zeker, dat heeft een latere eigenaar vertelt. Men denkt dat deze kraan uiteindelijk de reden is geweest om de mast te verwijderen. Ze zaten elkaar in de weg. De mast was niet meer in gebruik, het kan natuurlijk ook zijn dat het hout ervan is gebruikt voor andere doeleinden. In de bijna 14 jaar dat Teake en Corrie het schip hebben gevaren was er tijdens het laden en lossen een taakverdeling: Corrie bediende de lier van bovenaf, Teake werkte in het ruim of op de kant bij de bak. Samen stuurden ze de bak aan als het kon, maar als dat niet meer kon pakte Teake de schop en schepte het zand er met de hand in. In een open bak, in weer en wind, dat moet een zwaar leven zijn geweest. Er wordt vanuit de kinderen toch ook wel met nostalgie naar gekeken. De familie Visser is nog steeds een familie van schippers, maar de schepen hebben een ander formaat nu. En er is ook een andere druk om te varen. Als het voorheen vroor, dan lag men gerust 2 weken stil, men volgde het weer en de omstandigheden. Nu vaart men door, dag en nacht, weer of geen weer. De rust van de generatie van net na de oorlog lijkt in de ogen van de kinderen Visser toch ook wel een zeker romance te hebben. Op 9-11-1964 koopt Teake het schip van zijn broer, om haar 2 maanden later, in januari 1965 door te verkopen aan Sake Eekma (1918-2014) uit Sneek. Door een ziekte is hij genoodzaakt zijn geld op een andere manier te verdienen. Hij zet daarom een zand- en grindhandel op in Workum als hij niet meer kan varen. Sake en Fenna gaan aan de wal wonen. Zijn eigen binnenvaartschip, de luxe motor ‘morgenster’, wordt geruild met Teake. Teake en Corrie gaan erop vooruit, want de Morgenster is groter. Teake kan met de ‘Actief’ gelijk aan de slag met zijn zand en grindhandel. Sake en Teake kennen elkaar. Het zijn beiden zeilers die vaak meedoen aan de befaamde ‘skutsjesielen’ wedstrijden. Het is een kleine wereld en beide mannen varen soms samen en soms op verschillende skutsjes. Er zijn foto’s waarop verschillende Visser, Eekma’s en Schotanus samen te zien zijn. De Sneekerpan en de skutsje van Grou hebben onder 2 verschillende Douwes Visser beide kinderen van de gebroeders Visser, veel prijzen binnengehaald. Sake Eekma en Fenna Haagsma trouwen. Zij krijgen nooit kinderen. De Actief krijgt het zwaar. Omdat het enkel nog een werkschip is, wordt er niet meer onderhoud aan gepleegd dan noodzakelijk. Het is in die tijd een drijvende bak met een kraan erop. Het schip was ondertussen ook ontdaan van zijn mast. Op foto's uit 1965 is nog een mast te zien, maar geen zelflosinstallatie. Op foto’s van rond 1971 is de mast verdwenen. De luiken liggen meestal aan de kant. Omdat ze nat zand en grind baggeren, is het niet nodig om de lading tegen regen te beschermen. In 1977 wordt de Actief officieel aangemeld voor de wet sloopregeling binnenvaart. Toch wordt het scheepje niet gesloopt. De reden daarvoor is verloren gegaan. De staat is in die jaren deplorabel te noemen. Gereduceerd tot dekschuit met kraan. Omdat het scheepje niet wordt gesloopt, gaat het met de verkoop van de zand en grindhandel mee naar de volgende eigenaar. Johannes Schotanus neemt in 1984 de handel met alles erop en eraan over van de Eekma’s. Zij gaan met pensioen. In de Workumer krant verschijnen interviews van Albert Schootstra met de Eekma’s. Hij verhaalt over precieze gegevens van vrachten en verhalen. Er is met het overlijden van Sake en Fenna een hoop verloren gegaan. Helaas is deze informatie met hun overlijden verloren gegaan. Het scheepje wordt enigszins opgelapt. Het blijft een werkscheepje. Voornaamste taak: het op diepte houden van de geul van Workum en het stukje IJsselmeer bij Hindeloopen. Door sterke stromingen is dit een min of meer doorlopende taak. De geul van Workum staat erom bekend dat hij snel dicht slibt. Het zand dat bij deze werkzaamheden in het ruim van de Actief wordt geladen moet 2 dagen op de wal drogen. Na 2 dagen is er voldoende water uitgelopen en kan het worden verkocht. Dat wordt soms opgehaald met vrachtwagens, en soms werd het gebracht door de Actief. De heer schotanus kan smakelijk vertellen over zijn leven: Zo is de heer schotanus eens op het ijsselmeer met grote windsnelheden in de problemen gekomen met de Actief. De Lister maakte niet het geluid dat hij moest maken, het was altijd een heel mooi lopende motor geweest. Een heel mooie regelmatige motor die direct reageert. Toen hij zijn vrouw vroeg om te gaan kijken, kreeg zij de waterdichte deur naar de machinekamer niet open. Toen hebben ze omgeruild, mevrouw Schotanus heeft het roer gehouden, hij heeft het luik met veel kracht opengemaakt. Toen dat eenmaal gebeurde kreeg hij het met volle kracht bijna in zijn gezicht: Doordat de motor zo hard moest werken was de machinekamer vacuum gezogen. Nadat hij de deur had opengemaakt is het luchtdrukverschil in 1 keer vereffend en is de deur met kracht opengeslagen. Hierna hebben zij de luchttoevoer van de machinekamer danig vergroot. Als de motor was uitgevallen, dan waren zij in stormweer op het Ijsselmeer stuurloos geworden. Dat is gelukkig niet gebeurd. Hij kan er hard om lachen. Hij heeft ook een keer, wederom met zwaar weer ('het kan behoorlijk spoken op het IJsselmeer, moet u weten') vergeten het oliepeil te controleren, hij was te druk bezig. Daardoor is de motor helemaal vastgelopen. Zij konden gelukkig worden weggehaald door een andere schipper. Daarna heeft hij het geluk gehad dat er een bijna nieuwe motor van dezelfde soort te koop kwam. Die heeft hij, zonder al te veel werk, op de oude plek kunnen zetten. Hij hoefde daarmee ook niet te wennen aan de nieuwe motor, want deze kende hij al. Nog een mooie verhaal wordt verteld: De vergunning om de geul van Workum en het IJsselmeer voor Workum en Hindeloopen open te houden werd ingetrokken door Rijkswaterstaat. Daar werd tijdens een biertje over gepraat in de kroeg. De vuurtorenwachter (ook weer markante man, Reid de Jong) was daar bij. Hij heeft gelijk gebeld met Rijkswaterstaat om te vertellen dat hij hen verantwoordelijk zou houden voor het einde van de strontrace vanwege het dichtslibben van de geulen. Dat was het werk van Schotanus met zijn Actief. Binnen 3 weken had hij zijn vergunning weer terug. Een van de verhalen waar de heer Schotanus nog boos over werd toen hij het vertelde: In 1984 is er in het schip ingebroken. Naast de vernielingen aan de stuurhut hebben onverlaten het dure hardhouten stuurwiel en het kompas gestolen. De daders zijn wel opgepakt en veroordeeld, maar de spullen zijn nooit meer teruggekomen. op 30-11-1987 wisselt de Actief van eigenaar. De heer idzenga neemt het schip over. De zand en grindhandel heeft een groter schip nodig om financieel gezond te blijven. De heer Idzenga knapt de stuurhut en de roef op, en schildert de buitenkant. Hij gaat erop wonen, samen met zijn vrouw en 2 dochters. Ook de heer Idzenga verhaalt van een heerlijk varend schip met een fantastische motor. In het vooronder staat een 1 cilinder Lister, deze werkt niet meer. Hij krijgt hem, met behulp van een andere motor, weer aan de praat en verkoopt hem aan een handelaar in antieke spullen. Hij haalt vervolgens het hele ruim leeg en krabt het zand tussen de liggers vandaan. Een heel karwei, vertelt hij. Ook de gangboorden laat hij uitbuigen. Die zijn tijdens het werk gedeukt en gekreukt geraakt. Omdat de luikenkap niet compleet is, koopt hij er luiken bij. Het was gedurende het leven als zand- en grindschip niet belangrijk, maar nu wel. Hij start niet meer met het intimmeren van het ruim. Een klein jaar later doet hij het schip van de hand. Het was er te koud om te wonen met vrouw en kinderen. Bovendien is hij ‘onrustig’ in het leven en altijd op zoek naar nieuwe uitdagingen. Hij heeft altijd gevaren, houdt van een krantje en een kopje koffie op het dek. Op het moment dat hij een vaste ligplaats kan krijgen in Makkum, gaat hij dan ook direct op zoek naar een groter schip. Hij koopt zelf een grotere klipper en doet de Actief aan de heer Weindorf over. Van deze periode is zo goed als niets bekend op dit moment. De heer Weindorf is na zijn scheiding vermoedelijk terug gegaan naar Duitsland. Er lijken geen kinderen te zijn. Wat we wel weten: De heer Weindorf steekt veel geld en energie in het schip. Hij herstelt heel veel van de schade die is ontstaan door het zware leven. Zo wordt een groot deel van het vlak vervangen. De losse luikenkap gaat eraf en wordt dichtgelast. Hij maakt het ruim geschikt om te wonen en tovert hij het schip om in een zeilende tweemaster. In het vooronder maakt hij een gastenverblijf. Het is niet groot, telt 4 kooien, een toilet en een kleine keuken. In 2001 laat de heer van Morel zijn oog op het schip vallen. Samen met zijn ouders, vrienden en vriendin lapt hij het schip helemaal op. Alle roest wordt verwijderd, dagen lang wordt er gebikt, geschuurd, geschilderd, getimmerd. Met veel zorg worden slechte onderdelen vervangen en aangebracht. Maar er wordt ook veel genoten, gevaren en gezeild. Het kluivernet wordt geknoopt.

Illustraties:

Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

Luchtfoto zand en grindhandel Workom Actief afgemeerd aan de kade Gemaakt op/in: 1984 Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

luchtfoto van de Actief Gemaakt op/in: 1984 Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

Actief aan het werk met vaste kraan op het dek Gemaakt op/in: 1965 Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

Actief aan het werk Gemaakt op/in: 1965 Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

Actief verrijdbare kraan Gemaakt op/in: 1968 Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

Actief aan het werk met verrijdbare kraan Gemaakt op/in: 1971 Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

Actief aan het werk Gemaakt op/in: 1972 Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

De Actief in 1987 gelegen bij de Zand- en Grindhandel Workun ten tijde van de aankoop door dhr Idzenga Gemaakt op/in: 1987 Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

De actief in Leeuwarden op de tijdelijk ligplaats Gemaakt op/in: 1988 Klik op de thumbnail voor een grotere illustratie (opent in een nieuw venster).

Maten

Lengte Breedte Diepgang Holte Tonnage Hoogte mast 25 m 36 cm 4 m 58 cm 1 m 30 cm – 70,000 ton –

Brandmerken:

Gegevens van het kadasternummer (brandmerk) “978 B WINSCH 1951”

Brandmerk Naam eigenaar (vlgns kadaster) Naam schip (vlgns kadaster) Bijzonderheden 978 B WINSCH 1951 Geanonimiseerd. Alleen zichtbaar voor LVBHB-leden. Actief -

Gegevens van het kadasternummer (brandmerk) “978 B winsch 1951”

Brandmerk Naam eigenaar (vlgns kadaster) Naam schip (vlgns kadaster) Bijzonderheden 978 B winsch 1951 Geanonimiseerd. Alleen zichtbaar voor LVBHB-leden. Actief -

Gegevens van het kadasternummer (brandmerk) “978 B WINSCH 1951”

Brandmerk Naam eigenaar (vlgns kadaster) Naam schip (vlgns kadaster) Bijzonderheden 978 B WINSCH 1951 Geanonimiseerd. Alleen zichtbaar voor LVBHB-leden. Actief -

Gegevens van het kadasternummer (brandmerk) “978 B WINSCH 1951”

Brandmerk Naam eigenaar (vlgns kadaster) Naam schip (vlgns kadaster) Bijzonderheden 978 B WINSCH 1951 - - Het kadaster hield mutaties rond een brandmerk bij op kaarten. De voorkant van iedere kaart bevatte de scheeps- en eigendomsgegevens, de achterkant hypotheekgegevens. Als er veel wijzigingen in de teboekstelling kwamen dan werden er vervolgkaarten gebruikt. Daarnaast vereiste de wet per brandmerk een "Getuigschrift van branding", een bewijs dat het brandmerk ook werkelijk op het schip is aangebracht. De kaarten en/of getuigschriften voor dit brandmerk zijn bewaard gebleven en ingescand.

Gegevens van het kadasternummer (brandmerk) “978 B WINSCH 1951”

Brandmerk Naam eigenaar (vlgns kadaster) Naam schip (vlgns kadaster) Bijzonderheden 978 B WINSCH 1951 Geanonimiseerd. Alleen zichtbaar voor LVBHB-leden. Actief -

Gegevens van het kadasternummer (brandmerk) “WINSCH 1951”

Brandmerk Naam eigenaar (vlgns kadaster) Naam schip (vlgns kadaster) Bijzonderheden WINSCH 1951 - Actief Een scan van de originele registratie van deze meting is terug te vinden bij het Maritiem Museum Rotterdam onder nummer: H1952_063

Motoren:

Merk Type Serienr. Bouwjaar Nieuw of gereviseerd? Jaar geplaatst Jaar afgedankt mercedes OM352 – – Gereviseerd 1991 –

Merk Type Serienr. Bouwjaar Nieuw of gereviseerd? Jaar geplaatst Jaar afgedankt Lister 4JP 609814 – – 1951 1987

Merk Type Serienr. Bouwjaar Nieuw of gereviseerd? Jaar geplaatst Jaar afgedankt Kromhout 1 cilinder – 1921 Nieuw 1921 1951

Merk Type Serienr. Bouwjaar Nieuw of gereviseerd? Jaar geplaatst Jaar afgedankt Lister 4JP 29267 – – 1987 1991